- κλέφτικα τραγούδια
- Κατηγορία δημοτικών τραγουδιών, που δημιουργήθηκαν κυρίως μετά τον 16o αι., όταν εκδηλώθηκε έντονα η επαναστατική δράση των κλεφταρματολών κατά των Τούρκων κατακτητών. Τα συνέθεταν συνήθως λαϊκοί τραγουδιστές και τα τραγουδούσαν στις πόλεις και στα χωριά, κυρίως στα πανηγύρια. Στη σύνθεσή τους χρησιμοποιούσαν και στοιχεία από παλαιότερα τραγούδια, ακριτικά κατά προτίμηση, τα οποία έμοιαζαν ως προς τον ηρωικό τόνο.
Ήταν μεγάλη τιμή για τον αγωνιστή να τον υμνήσει ο λαός στα κ.τ. Γι’ αυτό οι γυναίκες εύχονταν στις μητέρες των αγοριών: «Να σου ζήσει το παιδί, να σου γίνει αρματολός και καπετάνιος και να του βγάλουν και τραγούδι». Πάντως, τα κ.τ., εκτός από πρόσωπα, έχουν για θέμα τους και διάφορα περιστατικά ή καταστάσεις της κλέφτικης ζωής. Περιοχές προέλευσής τους αποτελούν κυρίως η Πελοπόννησος, η Στερεά Ελλάδα, η Ήπειρος και η Θεσσαλία.
Με τα κ.τ. ασχολήθηκαν ιδιαίτερα ο Γιάννης Αποστολάκης και αργότερα ο Π.Σ. Σπανδωνίδης (1952). Ο δεύτερος τα διαίρεσε σε τέσσερις ομάδες: της πολεμικής, της ληστρικής, της βασανισμένης και της ερωτικής ζωής. Αυτό αποδεικνύει ότι η ποίηση της κλεφτουριάς διαθέτει ψυχικό βάθος.
Μετά την απελευθέρωση δεν κατέβηκαν όλοι οι αντάρτες από τα βουνά, επειδή η πολιτική κατάσταση για χρόνια παρέμενε ασταθής στην Ελλάδα. Πολλοί αγωνιστές έγιναν τότε για κοινωνικούς και πολιτικούς λόγους ληστές και «άνθρωποι που δίκαια ή άδικα πέρασαν μεγάλο μέρος της ζωής τους πίσω από τα σίδερα της φυλακής» (Δ. Πετρόπουλος). Τα τραγούδια, κομμάτια από την ψυχή τους, ακολούθησαν την τύχη τους. Έτσι από τα κ.τ. προήλθαν τα ληστρικά και της φυλακής.
Συγκριτική ανάλυση μερικών από τα κλέφτικα τραγούδια που εξετάζει ο Σ. Μπο-Μποβί σε μία ειδική μελέτη του? επάνω σε ένα όμοιο ουσιαστικά μελωδικό υπόβαθρο, οι τοπικές παραλλαγές έχουν ταιριάξει διαφορετικά κείμενα. Οι μελωδίες εικονογραφούν τη μελισματική ελευθερία και εφευρετικότητα του κλέφτικου τραγουδιού. Τέτοιες μελέτες μπορεί να θεωρηθούν ως αφετηρία για τον προσδιορισμό της παραγωγής, της εξέλιξης και της τυπολογίας μιας συγκεκριμένης κατηγορίας λαϊκών τραγουδιών.
Dictionary of Greek. 2013.